Betaalbaar wonen, een verkenning in Antwerpen
Ilke Kerkhofs
Master Architectuur
2021 — 2022
studio
Een huis voor iedereen?
promotoren
Hans Barbier
dwarsdoorsnede bouwblok De Perel
langsdoorsnede bouwblok De Perel
zicht op de hoek van De Perel
zicht op de hoek van De Perel
zicht in de keuken en leefruimte van één van de huisjes: voor en na
Betaalbaar wonen, een verkenning in Antwerpen
Dit academiejaar verkende ik al tekenend en schrijvend het thema van (on)betaalbaar wonen en de (on)zichtbare wooncrisis, met Antwerpen als voornaamste onderzoeksterrein. De benadering met tekeningen is niet zomaar gekozen. Ze zorgen immers voor anonimiteit, kunnen abstraheren of zaken uitlichten. Na de hoofdstukken ‘verkenning van de theorie’ en ‘verkenning van de praktijk’ volgt ‘casus bouwblok De Perel’, dat de synthese poogt te zijn van het voorgaande theoretische en praktijkgerichte kader.
Vlaanderen kampt met een wooncrisis. Enerzijds voor de 170.000 huishoudens die op de wachtlijst staan voor een sociale woning, anderzijds voor degenen die (net) niet in aanmerking komen voor een sociale woning en geen budget hebben om een kwaliteitsvolle woning te kopen of te huren. Beide groepen komen veelal terecht op de zogenaamde onderlaag van de private huurmarkt. Bij een derde van de private huurders ligt het resterend inkomen (na de woonkosten te hebben betaald) onder de budgetnorm en is hun budget dus ontoereikend om menswaardig deel te nemen aan de samenleving.
Deze woonnood gaat gepaard met een hoge renovatienood van het bestaande woningpatrimonium als deel van de klimaattransitie. Hoe kunnen (kwetsbare) bewoners ontzorgd en ondersteund worden in dit traject en hoe kan de kwaliteit worden bewaakt? Welke kansen kunnen actieve betrokkenheid en participatie bieden?
De site, die in het derde hoofdstuk onder de loep genomen wordt, is een bouwblok dat deel uitmaakt van een voormalig arbeiderswijkje nabij de Stuivenbergsite in Antwerpen. De ontwerpmatige suggesties die in deze casus gedaan worden, zijn het resultaat van een afweging tussen een erfgoedwaarde teruggaand naar 1877, een ingrijpende verbouwing in 1985 en een duurzaam toekomstperspectief. AG Vespa plant om het bouwblok binnenkort onder handen te nemen waarna de woningen betaalbaar verhuurd zullen worden. Op verschillende schalen worden ingrepen voorgesteld die ondergebracht kunnen worden bij de thema’s ‘groen’, ‘ruimte voor sociale interactie’, ‘beeldkwaliteit’ en ‘woonkwaliteit’. Daarnaast wordt er gekeken of er een rol is weggelegd voor de (buurt)bewoners.