Een toolbox voor architectuur en activisme: de tekening als kritische tool

Activisme, de publieke ruimte, en architecturaal ontwerp zijn op verschillende manieren met elkaar verweven. Wie ontwerpt in de publieke ruimte staat voor een taak die politiek niet neutraal is: enerzijds omdat het concretiseren van een ontwerpvraag leidt tot het innemen van een maatschappelijk standpunt, en anderzijds omdat de publieke ruimte het onderwerp is van uiteenlopende belangen. Activisme speelt een belangrijke rol in het benoemen en bewaken van die belangen. De thesis wijdt een deelonderzoek aan de associatie architectuur en activisme op verschillende niveaus: op niveau van de maatschappelijke context,  de ontwerper als individu; en de tool.

Dit onderzoek is complementair aan ontwerpend onderzoek: de productie van een reeks van zes architecturaal-activistische tekeningen als ‘ongevraagd advies’. Deze tekeningen zijn gemaakt op basis van uitwisselingen met Antwerpse stedelijk-activistische collectieven (Geen8Hoog, Vliegerplein, Kaailink) en synthetiseren tevens inzichten uit de literatuurstudie. Anderzijds vormt de productie van de tekeningen ook de aanzet tot onderzoek van thema’s die uitvoeriger gekaderd worden in de deelonderzoeken. Zo zijn schrijven en tekenen, onderzoeken en maken, wederkerige processen.

De onderzoeksvraag ‘wat is de rol van de architecturale tekening in stedelijk activisme?’ vormt een leidraad in de wisselwerking tussen ontwerp en onderzoek. Uit dat onderzoek volgt de conclusie dat die rol tweeledig is, door een onderscheid te maken tussen de tekening en de handeling van het tekenen. Vooreerst hebben (architecturale) tekeningen het potentieel bestaande situaties te bekritiseren en hoopvolle alternatieven voor te stellen. Bovendien vraagt het bedenken van zo’n alternatief om overleg en kennisdeling, waardoor de productie ervan verbindend werkt.