Erfgoed van betekenis. Erfgoedwaarden van Vlaamse parochiekerken.
Sarah Van Borm
Master Erfgoedstudies
2021 — 2022
onderzoek
promotoren
Dirk Laporte
Dimitri Stevens
De parochiekerk is méér dan enkel de som van haar delen: ze is de materialisatie van een existentiële beleving.
De parochiekerk staat bol van religieuze symboliek.
De parochiekerk vormde de spil in het leven van haar gemeenschap en was verweven met haar identiteit.
Erfgoed van betekenis. Erfgoedwaarden van Vlaamse parochiekerken.
De Vlaamse parochiekerk wordt gekoesterd, maar gaat een onzekere toekomst tegemoet. Bovendien dreigt onze kennis over het gebouw verloren te gaan en de kunsthistorische benadering door de erfgoedzorg draagt daar alleen maar aan bij. Dit onderzoek verschaft dan ook inzicht in de historische betekenis van de parochiekerk en toont daarbij aan dat het gebouw niet alleen gevormd werd door haar religieuze verleden, maar ook door de gemeenschappen waartoe ze behoorde.
Het belang van de waarde van erfgoed voor de mens is de laatste decennia steeds meer op de voorgrond getreden. De waardering van en de toekomsttrajecten voor de Vlaamse parochiekerk zijn echter nog te veel gebaseerd op een kunsthistorische benadering van haar historische materiële vormgeving. Daarmee wordt voorbijgegaan aan de complexiteit en betekenis van het gebouw voor gemeenschappen in het verleden. Dit onderzoek geeft dan ook inzicht in de verschillende historische waarden die de parochiekerk belichaamt door de waardetypologie van het Onroerenderfgoeddecreet 2013 inhoudelijk uit te diepen en af te stemmen op deze erfgoedtypologie.
Het onderzoek is gebaseerd op een literatuurstudie en een casestudy van de zes parochiekerken van Zemst (Vlaams-Brabant) en schenkt voortdurend aandacht aan de manier waarop de materiële en de immateriële dimensies van het gebouw met elkaar vervlochten zijn. Voor elke erfgoedwaarde wordt aangetoond hoe de parochiekerk niet enkel onlosmakelijk verbonden was met historische maatschappelijke ontwikkelingen, maar bovenal met religie en met de identiteit van de gemeenschap waar ze deel van uitmaakte. Als gebouw van het geïnstitutionaliseerde christendom gaf ze zin aan de wereld van gemeenschappen in het verleden en is ze niet weg te denken uit ons Vlaamse landschap. Het is dan ook vooral in dit begrip voor de immateriële historische dimensie van de parochiekerk dat een belangrijke katalysator gevonden kan worden voor een duurzame toekomstontwikkeling.
Nu de waarde van het christendom in onze maatschappij aan belang heeft moeten inboeten, staat de parochiekerk open voor nieuwe toe-eigeningsprocessen van zingeving.