Erfgoed in mergelsteen: huidige problematiek en handleiding tot een duurzaam behoud
ELKE VERDIN
Master Erfgoedstudies
2019 — 2020
studio
masterthesis
promotoren
Tim De Kock
Michiel Dusar
Heilig Grafkapel, Kanne
ERFGOED IN MERGELSTEEN: HUIDIGE PROBLEMATIEK EN HANDLEIDING
TOT EEN DUURZAAM BEHOUD
Het glooiende Mergellandschap verbergt tal van historische mergelgebouwen. De gele stenen gevels vertalen een lokaal vakmanschap, reeds in gebruik sinds de Romeinse tijd. De achteruitgang van het mergelgebruik in de twintigste eeuw heeft echter geleid tot een algemene verloedering van het gebouwenpatrimonium en het versnellen van verweringsprocessen. Dit onderzoek brengt schadefenomenen in kaart en schetst de werking van het gesteente. Dit resulteert in een handleiding bruikbaar voor mergelbewoners en -gebruikers.
Massaproductie, stopzetting van de ontginning van mergelsteen in Belgisch Limburg en de teloorgang van vakmanschap zijn niet de enige factoren die hebben geleid tot een versnelde achteruitgang van het mergelsteenpatrimonium in Belgisch Limburg. Veranderende architecturale, esthetische en historische opvattingen leidden tot een opmerkelijke terugslag van het mergelgebruik in de twintigste eeuw en tot verminderde motivatie voor gedegen onderhoud. Als gevolg hiervan versnelden in de voorbije eeuw verweringsprocessen en verval bij vooral lokale gebouwen, wat zorgde voor nog bijkomende gevolgschade. Twijfel over de kwaliteit en ongunstige resultaten van standaard labtesten resulteerden in een beperkt gebruik van mergelsteen, een gebrek aan onderhoud en verkeerde toepassing, wat onomkeerbare schade veroorzaakte. Deze regionaal significante steen geeft nochtans vorm aan het waardevolle ‘Mergellandschap’. In deze thesis wordt gepleit voor een waardevol behoud van het lokaal gebouwenpatrimonium met aandacht voor authenticiteit, het historische materiaal en de kenmerkende architecturale stijlen die hieruit voortvloeiden. Dit onderzoek resulteert in een schadeanalyse en handleiding om voor deze extreem zachte steen een duurzaam verder bestaan te bieden. Mergel is ondanks zijn schijnbaar ongunstige eigenschappen en negatieve labo proeven, mits goed gebruik, zeer tijdsresistent.